Ұрпақ тәрбиелеуде - ұстаздың орны! / Бектұрсын Уәлиеа

Тарихтың қай кезеңіне үңілсек те, адамзаттың өркениетке жету жолында ұлы ұстаздардың ізі мен орны қашан да биік. Ұстаз – ұрпақтың жүрегіне ізгілік дәнін егіп, санасына адамзаттық һәм имани құндылықтарды сіңіретін тұлға. Халқымыздың «Ұстазы жақсының, ұстанымы жақсы» деген сөзі де ұстаздың ұрпақ тәрбиесіндегі маңызын көрсететіні анық. Ұстаз – тек білім беруші емес, ол – жүрекке әсер етіп, тағдыр қалыптастыратын, ұлттың келешегін бекем ететін темірқазық. Ұрпақ тәрбиесі – ұлттың тағдырын айқындайтын ұлы мұрат, тұтас бір халықтың болашағына бағытталған аса жауапты іс. Ал сол жауапкершіліктің ең ауыр жүгі – ұстаздың мойнында. Ұрпақтың тағдырына бағыт-бағдар беретін де, елдің ертеңін қалыптастыратын да – ұстаздың тұлғасы, өнегесі, ықпалы. Сондықтан ұрпақ тәрбиесі туралы сөз қозғалғанда, ең алдымен, ұстаз бейнесі туралы айтылатыны сондықтан. Қоғам ұстаздың қолымен өсіп-өнеді. Ұлт ұстаздың еңбегімен көгереді. Демек, ұрпақ тәрбиесінде ұстаздың орны – теңдесіз, өлшеусіз ұлы орын. Абай атамыз: Ақырын жүріп, анық бас, Еңбегің кетпес далаға. Ұстаздық еткен жалықпас, Үйретуден балаға – деп, ұстаздың еңбегін тек кәсіп емес, рухани жауапкершілік деп түсінген. Ұстаздың әрбір қадамы бала санасына із қалдырады. Сондықтан да Абай «ақырын жүріп, анық бас» деу арқылы ұстаз жолының сабырмен, байыппен, терең ойланып басылуы қажет екенін ескертеді. Ислам дінінде ұстаздың мәртебесі өте жоғары. Себебі ұстаз – білім беруші ғана емес, жүрекке иман сәулесін себуші, мінез-құлық пен рухани тәрбиенің шамшырағы. Әрине, білім мен тәрбие – қатар жүруі тиіс. Кейде қоғамда «білімді адам» мен «тәрбиелі адам» ұғымы шатасып жатады. Нағыз ұстаз осы екеуін үйлестіре білген жан. Ұрпақ тәрбиесі – тек ата-ананың ғана емес, бүкіл қоғамның, әсіресе ұстаздардың ортақ жауапкершілігі. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өзінің мүбәрәк хадисінде: كُلُّكُمْ رَاعٍ، وَكُلُّكُمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ «Сендердің әрбірің бақташысыңдар және әрбірің өз қарамағындағы жандар үшін жауаптысыңдар», – деген (имам Бұхари). Сондықтан ұстаз – ұрпақ бақташысы. Ол өз шәкіртінің ақыл-санасына, жүрегіне, рухына қарай бейімделіп, үлгі бола білуі керек. Қисса Мәдина. Мешіттің іші адамдарға толы. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) әдеттегідей сабырлы қадаммен мешітке кіріп келеді. Жүзінде нұр, жүрісінде парасат бар. Бір сәт, көз тоқтатып қараса, мешіттің ішінде екі түрлі топ отыр. Бірінші топ – қолдарын жайып, көздерінен жас парлап, Аллаға жалбарынып, шын ниетімен дұға етуде. Құлшылықпен шұғылданып, Жаратушыдан сұрап отыр. Біреуі кешірім тілейді, біреуі шипа сұрайды, енді бірі бала-шағасына береке тілеуде. Ал екінші топ бір шетте шеңбер құрып, тыныштықпен білім алып отыр. Бірі сұрақ қойып, бірі жауап беруде. Құран мен сүннетті үйреніп, ілімге терең бойлап барады. Олар тек үйреніп қана қоймай, білмегендерге де үйретіп те отыр. Сол сәтте Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) екі топқа да көз тастап тұрып: «Екеуі де жақсы іспен айналысып отыр. Бірақ біреуі – екіншісінен абзал», – дейді. Сосын сөзін жалғастырып: «Мына топ Алладан тілеп, жалбарынып отыр. Алла қаласа береді, қаламаса бермейді. Ал екінші топ ілім алып, үйреніп қана қоймай, өзгелерге де үйретіп отыр. Олар – абзалырақ» – деп, жүректің төрінен шыққан сөзін айтты. Сәл кідіріп, үні жұмсара түсіп, жүрекке қадалатын жалғыз сөз айтты: «Мен – мұғалім болып жіберілдім». Сосын, көп ойланбастан, өзі де сол ілім алып отырған топқа барып, олардың ортасына жайғасып отырды... Бұл – Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) ұстаз ретіндегі жолын, ілімге деген шынайы құрметін көрсеткен ұлы сәт еді. Алланың Елшісі бұл жерде дұғадан тыс қалған жоқ, себебі білім мен тәрбиеге жол сілтеп, адамзатқа мәңгілік өнегені мирас етіп кетті.