Тыртық ағаш//аудиосказки//аудиоертегі//Әдина Жүсіп

ТЫРТЫҚ АҒАШ Баяғыда бір адамның жеті қыздан кейін туған жалғыз ұлы болыпты. Ұлын қатты еркелетіп, бетінен қақпай өсіреді. Үйдегі бар жақсы ойыншық, тәтті кәмпит, жақсы заттың бәрі тек соныкі еді. Ерке бала ауладағы балаларға да осы шолжаң мінезін көрсетеді. Бір күні оның еркелігін көтермеген ересек бір бала оны қатты ұрып жібереді. Өмірі ешкім бетінен қағып көрмеген бала қатты азарланып, ашуланып, бақшаның түпкі жағына барып, жасырынып жылайды. Баланың жылаған дауысын естіген Жаңғақ ағашы: Балақай, сен неге жылап отырсың? - деп сұрайды. Мен Мұратты жек көремін! Жек көремін! – деп бала жер тепкілейді. Кенет өзінің ағашпен сөйлесіп отырғанына сенбей: Сен адам сияқты сөйлей аласың ба? - деп таңқалады. Иә, сөйлей аламын. Адамдардың арасында өсіп тұрмын ғой, сондықтан адамның тілін білемін, - дейді ағаш. Бала бағанағыдай емес ағаштың адамша сөйлеп тұрғанына үйренісіп, оған немқұрайлы қарап, жер тепкілеп, ызаланып отырып алады. Біз былай жасайық, бала. Сен бір адамға өкпелесең менің діңіме бір сызық сыз. Шамалыдан кейін тағы біреуге ренжісең тағы келіп сыз. Бала ағаштан «неге?» деп сұрамады. Қуанып кетті. Қазір сызайын ба? – деп сұрады. Сызсаң сыз, - деді ағаш. Бала жүгіріп барып үйден шеге алып шықты да, кәрі ағаштың діңіне батыра шегесін тықты. Бірақ мықты діңге сызық түсіре алмады. Сенің діңіңе сызылмай ғой, - деді ол. Онда анау тұрған жас ағаштың діңіне сыз. Олардың діңі нәзік әрі жұқа болады. Оны әкең сен туған жылы екті. Қарашы, қазір әдемі болып өсіп қалды. Кішкентай болса да биыл өзі гүлдеді, - деді. Бала жас ағаштың діңін аямай, ойып бір сызық сызды. Сыздым! Енді мен кеттім, ойнаймын, - деп бала бар ашуы тарқап, жүгіріп кетіп қалды. Жас жаңғақтың діңіндегі сызықтар күн санап көбейе берді. Өзі қатарлы балаларға ашуланып, ызаланған бала өшін ағаш діңінен алғандай оны аямай сыза берді. Бір күні сырттан жүгіріп келіп, жас ағаштың діңін сызып жатқан балаға Ағаш: Сызықтарың қанша болды? – деп сұрады. Білмеймін, қазір санайын, - деген бала оларды санай алмады. Себебі жас діңнің сызық түскен жері қотырланып, ісініп, бұж-бұж жаман, қоңыр түсті болып кеткен еді. Жаңғақ, мына сызықтар жаман болып кеткен. Санай алмадым! – деді бала мұрнын қорс-қорс тартып. Олар неге жаман болып кетті екен, ә? - деді Ағаш. Ағаш «қатты ойланып» кеткен соң бала да «шыныменде сызықтар неге жаман болып кетті?» деп ойланып, ол да сызықтарға тесіле қарады. Сәлден кейін: Мынаны қарашы! Сызған сызықтарымның ішінен ағаш ісіп сыртқа шығыпты, -деді. Олар неге сыртқа ісініп шықты екен, ә? - деп Жаңғақ таңғала басын шайқады. Бұл ағаш ашуланған шығар! - деді бала өз ойынан өзі шошынып. Сонда ол кімге ашуланған? - деді Жаңғақ түсінбегендей. Маған шығар! Мен оның бетін ойып, сыздым ғой, - деді бала даусы бәсеңдеп. Сонда ол саған ашуланғаннан, беті жаман болып кеткені-ау. Көп ашуланған адамның да беті жаман болып кете ме екен, осы? - деп Ағаш балаға ойлана қарады. Жоқ, Жаңғақ, ондай болмайды. Мен қанша ашулансам да бетім мұндай жаман болған жоқ! - деп бала ернін шүртите, өзінің бетінің жаман болып кетпегеніне қуанғандай, әрі шүкіршілік еткендей сөйледі. Балақай, адамда кішкентай жүрек болады. Сен ашуланған сайын сол жүрекке қаяу түседі. Жүректің беті сызылады. Жүрек беті сызылған соң адам ашуланады. Егер жүректің бетінде сызатын жер қалмаса, адамның да беті анау ағаштың беті сияқты жаман болып кетеді. Кішкентай кезіңнен жүрегіңе сызат түсірмей дұрыс жүрсең, үлкен болып өскенде мен сияқты ешқандай шеге діңіңе сызық түсіре алмайды, - деді Жаңғақ. Ымммм, - деп ойлана күрсінген бала аузын баса қойды. Не болды, бала, аузыңды неге басасың? - деді Ағаш. Беттері жаман ағаларды талай рет көрдім. Жоқ! Мен ондай жаман болмаймын! - деген баланың дауысы жарықшақтанып шықты. Әрине, сен жаман болмайсың. Сондықтан достарыңмен тілтабысып үйрен. Олар дұрыс сөйлемесе, сен дұрысын айт. Ал сенің дұрыс істемегеніңді олар саған айтса сен тыңда, ісіңді дұрыста. Сонда ешкім де ашуланбайды, - деді ақылды Ағаш. Сөйтем, Жаңғақ! - деді бала сенімді түрде. Саған сенемін, - деді Ағаш та. Әдина ӘБДІБАЙҚЫЗЫ #ӘдинаӘбдібайқызы #аудиосказки #ертегі #басня #Fairy_tale #fable #сказки #басня #ертегі #ертегілерелінде #мысал #мысалертегілер