🌳 Зәки Ахметжанұлы - ҚАЗАҚТЫҢ ШЕЖІРЕСІ туралы

Ардақты ағайын! Бұл дүниеге кімдер келіп, кімдер кетпеген. Пендені солай жаратқан, өмірде адам деген атқа лайық өз орныңды тауып, тұлға болып қалу, адамдық парызың. Сен де өміріңді өкінбейтіндей етіп өмір сүр, ғұмырдың мәні мен сәні сол. Ұланғайыр даламызда бізге дейін де талай тұлғалар, не бір сұңғыла саңылақтар өмірден өткен. Дүние кең, оған бәрі де сияды. Қара жер жомарт, ол бәрін де көтереді. 21-ғасыр күдік пен үміт тайталас болған заман, ертең кім боламыз, ұлт болып ұйыса аламыз ба? Ендеше, «Бір жыл тұт ағашын өсірсең, ұрпағың оның мың жыл өнімін алсын» - десек, өмірің ұл – қызыңа үлгі болсын. Адамдар ағаштың жапырағы секілді біреуі жоғарыда, біреуі төменде орналасады, уақыты келгенде қурап жерге түседі. Адамзатта солай..! Ендеше, ұрпағың үшін жанының азығы болып, санасының қазығы бола біл. Ғасыр сырғып, жылдар жылжыған сайын, ел ішіндегі көненің көзін көрген шежіреші, ескі әңгімелерді көңілінде тоқыған, көненің көзі қариялар да азайды. Сол қарттардың айтқандарынан, жазғандарынан жинастырып, Аллаға сыйынып, Себек ата шежіресін қолға алған жайым бар. Өйткені, бір әулеттен тараған туыстар бірін-бірі біліп, ағалы-інілі, апалы-сіңлі болып, жастайынан аралас-құралас өссе дейсің. «Үйі бірдің – күйі бір, қуанышы бірдің – мұңы бір» – деп, үлкендерін маңдайы жерге жеткенше сыйлап, әділетсіздікке төзбейтін, отбасы үшін отқа түсіп, елі үшін жанын қиған, кейінгі ұрпаққа өшпес өнеге қалдырған, шыққан тегімізді ұмытсақ кім болғанымыз?! Ендеше, үлкендер алдыңда жүрсе – ақылшың, қасыңда жүрсе – қамқоршың, артыңда жүрсе – айқайшың болар туыстардың кім екенін біліп жүру қерек. «Елу жылда – жер жаңа, жүз жылда – ел жаңа» – деген бабалардың өмірлік таңдауы, ұстанымы шариғат, бес парызын қаза етпегенін ескі жазбалардан білеміз. Тән тазалығын – адалдыққа, қол тазалығын – әділдікке, ар тазалығын – мәрттікке балап, жан тазалығын – иманым деп өмір кешкен. Олар ағайыншыл, әрі ырымшыл, аталастарының басын біріктіріп, сегізінші атаға дейін туыстық қанды араластырмай, тектілік нәсілді жіті бақылапты. Тарих дөңгелегі қазақты егемен ел болып, төрткүл дүниеге танытты. Ұлттық бейнемізді түгендеп, жаңа заманның ұл-қыздарын білімді, иманды, саналы, озық ойлы, текті әрі жан-жақты етіп тәрбиелеу, әрқайсымыздың қасиетті міндетіміз әрі парызымыз. Демек, текті ұрпақ өссін десек, ұлтымыздың қазақы қағидасы мен салт-дәстүрін отбасында асыру керекпіз. Ұрпағыңды кәсіпке баулы, кісінің ала жібін аттатпа. «Тегін білмейтін тексіз», «Жеті атасын білмеген – жетімек» атанбасын, бұл сөз ру намысын түгендеу үшін емес, ұлт пен ұлысты біріктіру үшін айтылған деп ұққан жөн. Рулы ел болу үшін қазаққа үш нәрсені, бірінші – елін бағатын бай-бағыланы, екінші – елін-жерін қорғайтын батыры, үшінші – топқа түсетін ақылман биі болуын меңзейді. Осы үш нәрсе болғанда ғана «Жеті атаға толықтық, жеке ел болыстық» деп ту бие сойып, жаңа рудың шаңырағын көтеріп Аталық тағайындалатын болған. Ал, Себек болса, Кіші жүздің «Байұлы» тайпасының Беріш бөлімінің ру басы, яғни ел басқарған белгілі адам болған. Ендеше ғасырлар бойы қалыптасқан рухани қазынамызды салт-дәстүрімізді өшіріп алмай, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу бізге аманат. Демек, шежіре – халықтың қасиетті мұрасы, өткен тарихымыз. Оған деген жұртшылықтың әсіресе, жастардың ықыласы бөлек, ата – тегінің кім болғанын білгісі келеді, ұрпақ сабақтастығы деген осы. «Артында қызы бардың – ізі бар, ұлы бардың – өзі бар», деген аталарымыздың сөзін ескеріп, шежіреде бірге туылғандардың да, аты өшпеуі тиіс. Есіңде болсын, «Көргені жақсы көш бастайды». Басына бақ қонса тасымайтын, бағы тайса жасымайтын ұрпақ өсіріп, ұл өсірсең азамат тәрбиелейсің, қыз өсірсең – ұлт тәрбиелейсің дегенді естен шығармалық. «Тектіден текті туады, текті тұқым қуады» деген қағида отбасында балаға туыстарын, нағашыларын, ата-бабасын, жеті атасының аттарын жатқа білсін. Қазақта бой түзеу деген сөз бар. Ол – атақты, абыройлы, ел сыйлайтын азаматтарға қарап өссін, соларға ұқсасын, еліктеп жақсы жақтарын қабылдап, бойына сіңірсе дегендік. Өшпес өнегесі бар, рухы мықты, өресі биік, өрісі кең, жаны жайсаң, мейірімі мол ұл-қыз өсіріп тәрбиелесек, иншалла мерейіміз үстем болмақ. Ұзақ жылдар қызмет бабында жүргенімен, әңгіме білетін көне­көз қариялардан естігендерімді қағазға түсіріп, Беріш – Себек шежіресін шығардым. Ізі өшіп, аты жоғалмасын, деген ниет, тілек. Шыққан тегіңді, тамырыңды білу, тарихыңды білу, руға бөліну деген сөз емес. «Саған айтар бір сыр бар мылқау қара тастыңда, Өткен күннің бір белгісі жатыр жердің астында. Жер астында жатқан баба, құлақ етіп қияқты, Сенің барлық ісіңді тыңдап жатқан сияқты» деген ұлағатты сөздерін ескеріп орындасақ, көргенді ұл-қыз көргенін істесе, сонда ғана жаһандануға жұтылмаймыз. Ендеше, Ар алдында да, Құдай алдында да, Ұлт алдында да, Қоғам алдында да, бар пейіл - ниетімізбен адамдық борышымызды адал атқарайық бауырлар! Зәки АХМЕТЖАНҰЛЫ Зейнеткер-ұстаз ҚР білім беру ісінің үздігі ҚР білім беру ісінің құрметті қызметкері