Боранқұл Көшмағанбетұлы "Құлагер" күйі

Күйдің тарихы. Бұл күйім 1950 жылы сәуір айының 30-ы күні мен мамыр айының 1-і күнгі «көкпар» қызығынан туған алғашқы туындым еді. Шабандоз қариялар: «1950 жылдың 30-сәуір күні көрші Талас совхозының Еспе деген жеріне көкпар алып келеміз», – деген. Сағат төрт шамасында Сиқымбай, Сапарбек және ауыл жігіті Көшкінов төртеуіміз Еспедегі №2 ферма меңгерушісінің үйіне келдік. Бәріміздің аттарымыз кілең жүйріктер. Менікі нағашым Әлжанов Шәмшілданың атақты «Тарлан көгі» болатын. Ұлы дүбір, ұзақ бәйгеден келіп жүрген қасиетті мал еді. Мейман болып жайғасқаннан кейін аттармен ешбір шаруамыз болған жоқ. Сол үйдің кісілері еркін әңгімелесіп, демалуымызды өтінді. Самауыр қойылып, қой сойылып жатыр. Мен киіз үйдің жиһаздарын көріп, қызығушылықпен отырдым. Өйткені бұдан бұрын талай жақсы киіз үйді көргенмен, мұндай әсем жасалған үйді көрген жоқпын. Екінші бір көңіл аударғаным, самауыр қойып жүрген орта бойлы, ботакөз, шашы тілерсегіне түскен жас келіншек болды. Алдына сынаптай жылтылдап суси берген бұрымын қолымен артқа серпіп тастауының өзінде бір әсемдік бар сияқты тамашалап қарап отырдым. Сол кезде 25 жаста едім. Домбыраны безеп отырмын. Кешке қарай ауыл жастары алтыбақан құрып, тамашаларына мені де шақырды. Ауыл жастарының мал төлдетіп болғаннан кейін тамашалау дәстүрі екен. Ертең 1-мамыр мейрамы. Алтыбақанда біраз ән шырқап, одан кейін ақсүйек ойынын ойнап, түн ортасында тарастық. Ауыл жастарының бір қасиеті – шынайы меймандостығы, бір көрген құрбыларын жатырқамай, ілтипат көрсетіп, бір туғандай өздеріне баурап алғанына өте разымын. Таңертең сәскеде тұрып шәй, тамақ жеп болғанымызша, күн бесін түсіп, көкпардың шаңғытқан додасы көрінді. Аттарды ерттеп қойған екен. Аттардың сиқын көріп, Сиқымбай мен Сапарбек күйініп тұр. Үй йесі жас жігіт бір кісіні мәдени тілмен сыбап, сыбағасын беріп жатыр. Жас келіншек те «ұят-ай, өлім-ай, нағашымнан ұят болды-ау! Елге масқара етті-ау. Ағатайлар, налымай атқа қоныңыздар. Әруақ жар болса ұялмассыздар», - деп, ақ ниетті тілегін білдіріп жатыр. Бұл үй Сапарбектің жиені Нойшыманов Жақсыбектің үйі екен. Сол жылы ғана ферма меңгерушісі болған. Біздер атқа қонып, көкпарға келсек, аттарымыз жөнді шаба алмай тұр. Аттар әбден бұрлығып қалған екен. Кеше келгеннен аш байлап тастапты. Ондағы ойлары - атты шаптырмау. Көкпарды №3 фермасы «Қара төбе» деген жерге қарай алып кеткен. Біз атты ерттеп, ауылға қайтуға бет алып тұрғанымызда, күрең айғырға мінген бір жігіт көкпарды алып келе жатыр. Дереу атқа қонып, әлгі жігіттің алдынан шықтым. «Көкпарды Жақсыбектің үйіндегі келіншектің үйіне апарып салайын, алып келем деп уәде етіп едім», - деп сұрап алдым. Бірден шаба жөнелдім. Жолдастарым да артта. Ауыл 42 шақырым жер. Көкпардағы жұрт түгел жабыла қуалап келеді. Мен жеткізбей келе жатқаныма қуанамын. Ақыры ауылға 6 шақырым жер қалғанда, бағанағы жігіт күрең айғырмен жетіп, менің атыма асылып жатып алды. Арт жағымыз айғай-сүрең. – «Ұр, ұрып жық! Өлсе құны жоқ, тамананы бұзды!», - деп айқайлады. Артта келе жатқан Сапарбектің айқайлағанын естіп, көкпарды тастап, жеделдете шығып кеттім. Қалың көкпаршылар үшеуін ортаға қоршап алып, додадан кейін алып кетті. «Әттең, Ақан-серінің Құлагері болса үйде отырар едім-ау», – деп өкініш білдіріп, көңілім жабырқады. Қолымнан домбырам түспей, ойымды намыс билеп, домбырамды тарта бердім. Ұйқыдан тұрсам, домбыра өзіме сүйеулі тұр. Аттың желісі, шабысы додалау, алып қашу сынды сарындары келді. Біраз күн тартып жүрдім. Естіген жолдастарым: «Мынауың күй ғой», деп қайта-қайта тартқызады. Бұл осылай шыққан «Құлагер» күйі. Мамыр айы. 1950 жыл.