شغنانیان کی ها هستند؟ استاد حسینی حسن یار | Шоғнониён кистанд

تاریخ شغنانیان شغنانیان به مردم و منطقهی شغنان در کوهستان پامیر اشاره دارد که امروزه بین تاجیکستان (بخشی از منطقهی خودمختار کوهستان بدخشان) و افغانستان (ولایت بدخشان) تقسیم شدهاست. شغنانیها از اقوام پامیری با زبان و فرهنگ منحصربهفرد هستند. تاریخ آنها به شرح زیر است : دوران باستان و پیش از اسلام شغنان در مسیر جاده ابریشم قرار داشت و تحت تأثیر امپراتوریهای بزرگ مانند هخامنشیان، سلوکیان، و کوشانیان بود. با گسترش آیین بودایی و سپس زرتشتی، این منطقه از نظر فرهنگی متنوع شد. دوران اسلامی در سدههای نخست اسلامی، شغنان بخشی از قلمرو سامانیان و سپس غزنویان شد. با ورود اسلام، اهالی شغنان به تدریج به اسلام روی آوردند و بیشتر آنها پیرو مذهب اسماعیلی (شاخهای از شیعه) شدند که تا امروز ادامه دارد. دوران حکومت های محلی و تهاجمات در سدههای میانه، شغنان تحت حاکمیت خاننشینهای محلی و گاه تحت نفوذ امپراتوریهای همسایه مانند تیموریان و خانات خوقند قرار گرفت. در سده ۱۹، رقابت بین امپراتوری روسیه و بریتانیا (بازی بزرگ) منجر به تقسیم شغنان در سال ۱۸۹۵ شد: بخش شمالی به روسیه (امروزه تاجیکستان) و بخش جنوبی به افغانستان پیوست. دوران شوروی و افغانستان شغنان شمالی (تاجیکستان): در دوران اتحاد جماهیر شوروی، این منطقه بخشی از جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان شد. سیاستهای شوروی باعث تغییرات اجتماعی و محدودیتهای مذهبی شد، اما فرهنگ پامیری تا حدی حفظ شد. شغنان جنوبی (افغانستان): تحت حکومت افغانستان باقی ماند و با وجود انزوای جغرافیایی، هویت فرهنگی خود را حفظ کرد. ویژگیهای فرهنگی زبان: زبان شغنانی از شاخهٔ زبانهای پامیری (گروه شرقی ایرانی) است و با خط سیریلیک و فارسی نوشته میشود. مذهب : بیشتر شغنانیها اسماعیلی و پیرو آقاخان پنجم هستند که نقش مهمی در توسعه آموزشی و اجتماعی منطقه دارد. رسوم: جشنهای باستانی مانند خیدیر ایۈم (عید بزرگ) و موسیقی محلی بخشی از فرهنگ آنهاست. وضعیت کنونی پس از فروپاشی شوروی (۱۹۹۱)، شغنان شمالی بخشی از تاجیکستان مستقل شد، اما همچنان با چالشهای اقتصادی و انزوای جغرافیایی روبهروست. در افغانستان، شغنانیها درگیر ناامنی های ناشی از جنگ های داخلی و حضور طالبان بودهاند. تلاشهای بین المللی و سازمانهای محلی برای حفظ زبان و فرهنگ شغنانی در جریان است. شغنانیان نمونهای از مقاومت فرهنگی در برابر تغییرات سیاسی و جغرافیایی هستند، اما آینده آنها به ثبات منطقه و حمایت از میراثشان وابسته است.