Трансляция – бұл РНҚ-матрицасы бойынша белок синтезі. Бұл процеске көптеген молекулалар қатысады: мРНҚ, рибосоманың үлкен және кіші суббірліктері, тРНҚ және рилизинг-факторлар. Трансляция процесінде 3 кезеңді бөліп қарастырады: инициация, элонгация және терминация. Әрекет барысында процеске назар аударайық. Трансляцияланатын эукариоттық мРНҚ 3’ соңында поли-А-соңын ұстап жүреді. Сондай-ақ мРНҚ-да аминқышқылдар туралы ақпарат таситын кодондар болады. 5’ соңында метилденген кэп орналасады. Трансляцияның инициация кезеңі рибосоманың кіші суббірлігінің кэппен байланысып, трансляция инициациясының сайтына қарай қозғалғанда басталады. Тағы бір маңызды молекула – ол тРНҚ. Онда антикодон бар, ол өзі байланысатын мРНҚ-ның кодонына комплементарлы. Бірінші кодон, әдетте, АУГ, ол метионинді кодтайды. тРНҚ-ның 3’ соңына өзіне сәйкес келетін аминқышқылы байланысады. Метионин АУГ-кодонға сай келеді. Байланысқан соң, үлкен суббірлік пептидильді (P), аминоацильді (А) және элиминационды (Е) сайттарды қалыптастырады. Бірінші тРНҚ Р-сайтқа келіп орналасады. А-сайтқа келген екінші тРНҚ екінші кодонға комплементарлы. Метионин А-сайттағы аминқышқылына ауысады. Бірінші тРНҚ кетеді, ал рибосома ары қарай жылжиды. Содан соң келесі тРНҚ келіп қосылады. Элонгация жалғасып жатқандықтан, ұзарып жатқан пептид қайтадан А-сайттағы аминқышқылына ауысады. Рибосома мРНҚ бойымен жылжып, жаңа тРНҚ кіреді. Біз элонгацияның негізгі сатыларын сипаттадық. А-сайтқа стоп-кодон келіп түскеннен кейін, рилизинг-фактор А-сайтқа кіріп, трансляция аяқталады. Осыдан соң рибосома ыдырап, белок босап шығады. #биология #трансляция #белок #днк #қазақша
