Бауыржан Ретбаев & Нұрым Асқанов - Қара қаншық (Халық әні)

Кеңес үкіметі тұсында, “айтуға тыйым салынған” әндердің бірі, халық әні - “Қара қаншық”. Бұл ән алғаш рет 1925 жылы А.В. Затаевичтің “Қазақ халқының 1000 әні” жинағында жарияланды. 1934 жылы “Қыз-Жібек” операсына еніп, өз атымен аталмай, “Зар” деп өзгертіледі. Операның трагедиялық шешімі, Жібектің жарық дүниемен қоштасу сәті - осы әуенмен басталады. Әннің өз тақырыбымен аталмау себебі, 1933 жылдары 200-ден аса халық шығармашылығындағы әндердің поэтикалық мәтіндері “қоғам идеологиясына (кеңес үкіметі) қарсы келіп”, айтылуға тыйым салынды. Солардың бірі, саяси астары бар деген туындылар қатарында болған осы “Қара қаншық” әні. . Қоянды шалмай алар қара қаншық, Сұңқарға жем тілеген болар талшық. Жігітке нелер келіп, нелер кетпейді, Сыртым су болып жүрмін, бауырым балшық. . Жүгірген құмнан құмға құмай тазы, Жігітті малдың азы мұңайтады, Жігіттер малым аз деп мұңаймаңыз, Бір күні өлім келіп шұнайтады. . Бейбіт, тыныш заман орнына - жаппай қуғын-сүргін, репрессия орнап, қазақ еліне қысым жасалған тұста - жанын қоярға жер таппай, өмірі ойран болған адамның мұң-шері деуге болады… Тазы ит - адам өміріндегі қызықты бір тіршіліктің символы ретінде алынып отыр. Әнде барақат дәуірдің жоғалуын осы арқылы астарлы түрде жоқтаған. Дүние - өткінші деген тұжырымға келеді.