Қарахан мемлекеті (942–1212) Алғашқы мұсылман түркі мемлекеті 6-сынып Қазақстан тарихы

Қарахан мемлекеті (942–1212 жж.) — Қазақстан аумағында құрылған алғашқы мұсылман түркі мемлекеті. Мемлекеттің негізін қалаған — Сатұқ Боғра хан, ол ислам дінін қабылдап, түркі халқының рухани өмірінде жаңа дәуірдің басталуына жол ашты. Ал оның ұлы Мұса 960 жылы исламды мемлекеттік дін деп жариялады. Қарахан әулеті билікке келгеннен кейін Баласағұн қаласын астана етті. 999 жылы Самани мемлекетін талқандап, Әмударияға дейінгі аумақты өзіне қаратты. Мемлекет екіге бөлініп басқарылды: шығысын үлкен қаған, батысын кіші қаған биледі. Шығыс ордасы — Баласағұнда, батыс ордасы — Самарқанда орналасқан. Қарахан дәуірінде феодалдық жүйе қалыптасты. Мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық негізін иқта және вакф жүйелері құрады. Иқта — қызметі үшін берілетін жер, ал вакф — діни мекемелерге тиесілі жер иелігі болды. Бұл кезеңде ислам діні елдің мәдени және рухани дамуына үлкен әсер етті. Қалаларда мешіттер мен медреселер салынды, араб жазуы енгізілді. Қарахан билеушілері ғылым мен білімді қолдап, Жүсіп Баласағұни, Махмұд Қашқари сынды ұлы ойшылдардың еңбектерін дәріптеді. XII ғасырдың басында билік үшін тартыстар күшейіп, Қарақытайлар мемлекетті өзіне тәуелді етті. Ал 1212 жылы Хорезм шах Мұхаммед Самарқандты басып алып, соңғы Қарахан билеушісін тақтан тайдырды. Осылайша Қарахан мемлекеті өмір сүруін тоқтатып, өзінен кейін түркі өркениетінің бай мәдени және рухани мұрасын қалдырды. #Қараханмемлекеті #Қазақстантарихы #Ортағасырлар #СатұқБоғрахан #Тарихсабағы #Тарихкөрнекілікмектебі #Түркіөркениеті #ЖүсіпБаласағұни #МахмұдҚашқари #Исламқазақжерінде #Тарихмұғалімі