Хамаг Монголууд Хүннүгийн хойчис биш. Халх түмэн, ойрд түмэн хүннүгийн хойчис гэдгийг бид мэдэв.

НОТ-ын 386-р онд үүссэн Вэй улсын тухай судар бичгээс 1118-р онд үүссэн Алтан улсын тухай судар бичиг хүртэл нийт 738 жилийн түүх бичлэгээс Шивэй ард түмний үүх түүхийг СИЭ гаргаж дэлгэв. Эх сурвалж, эх сурвалж дахь баримтыг СИЭ ТББ-ын хамт олон монголчууддаа анх удаа дэлгэв. Энэ нь Мөнгөли буюу Хамаг монгол түмний дээдсийн түүх болно. НОТ-оос урьдах 3-р зуунд Жоу улсын бичигт гарсан Хүннү гэх тэмдэглэлээс НОТ-ын 13-р зууны Хэрэйд, Найман, Мэргэд төрүүд хүртэл “Хүннүгийн хойчис Халх түмний дээдсийн бүтэн 1600 жилийн үүх түүхийг бид эх сурвалжаас дэлгэв. Бид хамтаар түүхийнхээ төөрөгдлийг залруулж байна. Хамаг монголын дээдэс хэн, Халх түмний дээдэс хэн гэдгийг мэдэж авав. Хамаг Монголууд Хүннүгийн хойчис биш. Халх түмэн, ойрд түмэн хүннүгийн хойчис болохыг та бид мэдэж авав. Өнөөгийн монголчуудын түүх бичлэгт том өөрчлөлт орно. Бид оруулна. Товчоор хэлбэл, ЗХУ-ын ШУА-ын академич, түүхийн ухааны доктор Греков, Жуков, Окладников зэрэг хүмүүс 1955, 1966, 1986 онуудад БНМАУ-ын түүхийг бичиж өгсөн түүх бичвэрийн цоорхойг бид дүүргэж байга. НОТ-ын 13-р зууны Хамаг монгол нь Хүннү-гийн хойчис биш гэдгийг ОХУ-ын ШУА, БНХАУ-ын ШУА мэддэг. Дэлхий нийтээрээ үүнийг мэддэг. Харин, 3.4 сая монголчууд Хамаг монгол нь Хүннүгийн хойчис гэж төсөөлсөөр, төөрсөөр өнөөг хүрэв. Үүний учир шалтгаан нь манайд эх сурвалжгүй, эх сурвалж дахь баримтыг судалдаг судлаач байгаагүйн учир болно. Үүний улмаас түүхчид нь консенсусаар буюу хоорондоо зөвшилцөөнөөр Хамаг монголыг Хүннүгийн хойчис хэмээн бие биедээ тунхаглажээ. СИЭ XIII зуунаар огтлуулсан Хамаг монголтой, түүний гарал үүсэлтэй холбоотой охор түүхээ Халх түмний дээдсийн түүхийг сэрээж, бүтэн түүхээ 2234 жил болгож байна. Орхон, Туул, Сэлэнгэ, Хүнүй, Хануй нутгаас хаашаа ч яваагүй, хаанаас ч ирээгүй нь Хүннү, Хүннүгийн хойчис. Тэд Хамаг монголууд биш, тэд бол халх түмэн ба тэдний дээдэс болно.