Құлпытас зерттеу!5-ші бөлім.Ақкете Дербісәлі Батыр!Алаша.Кердері.Кете.

Дербісәлі Қиғылықұлы (XVIII-XIX ғғ.) белгілі батыр, әулие, XIX ғ. Алғашқы жартысындағы Кіші жүздегі танымал тұлғардың бірі. Ақкете руынан тарайды. Ойыл, Қиыл өзендерінің бойларын жайлаған. Дербісәлі батыр есімі елге кеңінен тараған атақты батырлардың бірі. Оның есімі ел жадында ол дүниеден озған соң көбіне әулие есебінде сақталды. Мұрағат деректерінде Дербісәлі батыр жөнінде біршама мәліметтер кездеседі , олардың барлығы дерлік XIX ғ. 20-жж. Саяси оқиғаларға, соның ішінде Жолман қозғалысына байланысты. 1822-1824 жж. Жоламан Тіленшіұлы бастаған көтерлісті ұйымдастырушылардың бірі. Өз жасағымен шепке бірнеше рет рет қауіп төндірген. Сол себепті 1822 ж. желтоқсанның басында Орынбор Шекара комиссиясы губернатордың жарлығымен Орал әскери кеңсесіне шепке шабуыл жасап жүрген бүлікшелерді ұстау жөнінде құпия бұйрық шығаруын талап еткенде, алдымен ұсталуы тиіс адамдардың ішінде Дербісәлінің де аты аталады. Дербісәлі батыр 1822 ж. желтоқсан айының соңында Жоламан бастаған бір топ билермен батырлармен бірге Жайық пен Елек арасындағы жерлерді қайтару және Ресейде кепілде ұсталып отырған Арынғазы сұлтан мен Жүсіп Сырымұлын босатуда сұраған хатқа мөрін басқан. Бұл хатқа Кіші жүздегі белгілі қайраткер Адай Сүйінқара батыр, Шөмішті Табын Барақ пен Асау, Байғана батырлар қосылған. 1823 ж. маусым айында Жоламан 1000-ға жуық жасақпен, қазақ жеріне жіберілген полковник Милорадовичтің әскеріне шабуыл жасағанда осы шабуылға Дербісәлі батыр өзінің 300 сарбазымен қатысады. Мәліметтерге қарағанда, ол осы шабуылдан олжаға 17 орыс тұтқыны мен 70 жылқы алған. Сол деректерге оның ауылдары Ойыл мен Қиыл өзендерінің бойларында екендігі айтылған. Тұтқындардың ең көп бөлігіне ие болған оларға сол тұтқындарды босату үшін келіссөзге Ақкете руының старшыны Тастемір Шудаұлы жіберілгенде, оларды ұстаушылар тұтқындарды беруден бас тартып, старшынды өлтірмек болған, ол ақсақалдардың араласумен ғана аман қалған. 1823 ж. қыркүйегінде Жоламан бастаған топ Жайық-Елек аралағын, Орал жақтағы Нарын құмы мен Өзен, Самар өзендері бойларына қойылған қарауылдарды алып тастау туралы хат жолдағанда Дербісәлі де осы хатқа мөрін басқан, бұл өтінішке Шектінің белгілі Көтібар мен Арыстан батырларда қосылған. Дербісәлі батырдың есімі қазіргі күнге ел ішінде әулие түрінде сақталған. Ол қазіргі Өтек ауылынан 20 км жердегі Суықбұлақта жерленген. Оның зиратына адамдар қазірге дейын демеу сұрап, дерттеріне шипа тілеп, түнеп келеді, ерте кезде індетке ұшырған малдарына дейын әкеп түнеткен жағдайлар болған. Әулиенің қабірін халық қасиетті жерлердің бірі ретінде санайды. мәлімет Қобда энциклопедиядан алынған. С.Бәйішев атындағы Ақтөбе облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы.

Смотрите также