Шыңғысханның шығу тегі жайлы ғасырдан ғасырға жалғасқан талас тартысқа, әлі күнге дейін нүкте қойылмағандығы баршаңызға белгілі. Осы бір түйіні шешілмеген мәселеге менде тоқталып өтуді жөн көрдім. Әлем билеушісі атанған қатыгез қолбасшыны көптеген ғалымдар қазіргі Моңғолияның Байкалға жақын шығыс бөлігіндегі Селенгі мен Онон өзенінің аралығындағы Делюн-Болдок дейтін атауға ие аймақта дүниеге келген деп болжам жасайды. Мектеп кітаптарында да көптеген түркі тайпаларының соның ішінде қыпшақ, қимақ, қарлұқ, оғыз тайпаларының да Алтай тауларынан қазіргі Қазақстан аймағына көшіп келіп жергілікті иран тілдес халықтарды өздеріне бағынышты етіп түркілендіріп жібергендігі туралы айтылады. Қарап отсақ Қазақ жерін мекендеген тайпалардың түркілермен байланысы болмағандығын байқауға болады. Дегенмен де Ғұндардың қазақ жері арқылы батысқа көшу кезеңінде біздің даламызды мекен еткен халықтардың антропологиясына еш әсер етпегендей етіп жазылғандығы әрине адамның ашуын туғызады. Тарихта қателік өте көп әсіресе өз тарихын атадан балаға ауызша жеткізген көшпелі халықтардың өткені мен бүгінін байланыстыру қиынның қиыны. Тақырыптан ауытқымай Шыңғысханға оралсақ, моңғол шапқыншылығана дейін Қазақ даласында Қарақытайлар, Қыпшақтар және Хорезмшах мемлекеттері өмір сүрді. Ал қазіргі орта жүз құрамына енетін найман қоңырат керей рулары Моңғолия жерінде мекен етті. Темучин осы руларды өзіне бағындырғаннан кейін Шыңғысхан атанып, іргелі мемлекеттің басшысына айналып, әлемнің жартысын жаулай алды. Мен Шыңғысханның әскери таланты мен ел басқару шеберлігі туралы емес, оны айнала қоршаған наймандар мен қоңыраттар туралы айтқым келеді. Наймандар қай тілде сөйледі әрине түркі тілінде, ал қоңыраттар ше? Шыңғысхан моңғол болса онда бұл тайпаларды қалай түсінді? Неліктен ұйғыр тілін іс қағаз жұмыстарын жүргізетін сарай тілі ретінде таңдап алды? Ол моңгол емес пе еді? Моңғол аристократиясына бұл тілде шаруаларын шешу қиынға соқпады ма екен? Жоқ өйткені моңғол тайпалары мен ұйғырлар бір халық ретінде бір тудың астында ғасырлар бойы ғұмыр кешті. Демек моңғол деп отырғанымыз қазіргі қазақ халқының негізін салған ру тайпалар. Қазіргі таңда Ұйғыр мен қазаққа аудармашы керек емес, олар бір бірін жақсы түсінеді, сол себепті Шыңғысхан түркі тілінде сөйлегендіктен ол ұйғыр тілі мен жазуын бөтенсінген жоқ. ал Қазіргі моңғол тілін Моңғолия жерінде қалыптастырған шығыстан келген Манчжур тайпалары болатын. Олар көптеген түркі тайпаларының өз атамекенінен Шыңғыс әскеріне ілесіп көшіп кеткендігін пайдаланып, лек легімен моңғолия жерін қоныстана бастады. Әрине олар 10 жылдың немесе 50 жылдың ішінде бірден баса көктеп келген жоқ, бірнеше ғасырлар бойы манчжур тайпалары өздерінің батысқа көшу миграциясын еш тоқтатқан емес. Сондықтан Шыңғысханды әзірше қазақ немесе моңғол деуге асықпайық, себебі ол туралы келесі бөлімде айтатын боламын. көріскенше Аман сау болыңыздар. және каналға жазылуды ұмытпаңыздар
