ЖАНКЕЛДІҚЫЗЫ ҰЛБИКЕ АҚЫН

(ҰЛБИКЕ – ОЙЫ ҰШҚЫР, ӨЛЕҢІ СҰЛУ, КІСІЛІК ПАРАСАТЫ ӨРЕЛІ АҚЫН) Жанкелдіқызы Ұлбике (1825–1849 жж.) – қазақтың әйгілі ақын қызы, майталман айтыскер, жезтаңдай әнші, дәулескер домбырашы. Тал бойына алуан түрлі өнер дарыған ару. Туып-өскен жері – Қызылорда облысы, Тереңөзек (қазіргі Сырдария ауданы) ауданы. Топырақ бұйырған жері Жамбыл облысына қарасты Талас өзенінің бойы. Ұлбикенің бойындағы туа біткен ақындық дарынның ертерек ұшталуына әкесі Жанкелді мен анасы Жаңылдықтың ықпалы айрықша болған. Ұлбикенің талай айтысқа түсіп, бірнеше өлең шығарғаны, асқақ әнші әрі күйші болғаны халқына ертеден аян. Оның талантына М.Ж.Көпеев, Ә.Диваев, В.В.Радлов секілді әйгілі фольклор жинаушылар ерекше мән беріп, ыждағатпен қараған. Қазақтың М.Әуезов, С.Мұқанов, Ш.Мұртаза сияқты даңғайыр жазушылары да ерекше баға берген. Одан кейінгі буын өкілдерінен қарымды қаламгер Қ.Мұхамеджанов, белгілі ғалымдар М.Жолдасбеков. Р.Бердібаев, Тынышбек Дайрабай, С.Дәуітұлы, талантты журналист М.Төлепберген, ақындардан Қ.Мырзалі, Ә.Жәмішев, К.Ахметова Ұлбикенің таланты жөнінде тұщымды ойлар айтып, қалам тербеген. «ТРК ҚАЗАҚСТАН» компаниясының басышы болған Төлепберген Мейрамбек ағамыз Ұлбике ақын жайлы қысқаша былай деп пікір білдіреді: «Ұлбике ақын туралы 1894 жылы Санк-Петербургте, Берлинде Орта Азия халықтары ауыз әдебиеті, ақын-жыршылары туралы жинақта алғаш айтылады. Мәшхүр Жүсіп-Көпей 20- ғасыр басында Ташкент, Ақмешіт, Шымкент, Әулиата сапарында Ұлбике жайында көп мағлұматты қағазға түсіреді. М.Әуезов пен С.Сейфуллин Хрестоматиялық оқулыққа енгізеді. Біз де зерттедік. Жаздық. Жинағы да шықты. Қаратауда ескерткіші, Таразда Ұлбике атында көше бар. Қазақтың қайым айтысы Ұлбике мен Күдеріқожа айтысынан басталады. Күләш Ахметова, Өкім Жайлауов, Төреқожа ақын осы Ұлбикенің туыс ұрпақтары болып келеді. Ақын жүлдесі үшін, халықаралық айтыс өткен. Батырбек Құлекеев бастап, М.Жолдасбеков музыкалықдрама, Қадыр Мырза-Әлі пьеса, Рафаэль Низбеков пен Күләш Ахметова, Нарша Қашағанұлы керемет толғаулар жазды. Бұл есім қазақ айтыс өнерінде ерекше орын алады. Ғылыми -зерттеулерге де еңбегі арқау болған». P. S. Ұлбике есімі Жамбыл, Алматы, Астана қалаларында ұлықталып, әндері шырқалып, өлеңдері оқылып, жиі-жиі дәріптеліп жүргенімен, туған жері ақынын әлі күнге дейін еске алған емес, шеттетіп келеді. Батыс Қазақстан Динаны, Алматы аймағы Сараны дәріптеп, керемет-керемет іс-шаралар ұйымдастырып жүргенін барлығымыз теледидардан, газет беттерінен білеміз. 2025 жылы Ұлбике ақынға 200 жыл. Туған жері ақынның екі ғасырлық тойын республикалық немесе облыстық деңгейде атап өтсе, соған байланысты облысымыз бен ауданымыздың басшылары мен ауданымыздың мәрт азаматтарының қолдауымен ақындар айтысын, мәнерлеп өлең оқу сияқты іс-шаралары ұйымдастырылса деген тілек білдіргім келеді. Айта кету керек: былтыр, Сырдария аудандық кітапханасының басшысы Қонысбаев Айбек мырзаға жолығып, Ұлбике ақынды дәріптеу жөнінде кент пен ауылдық кітапханаларда іс-шаралар өткізілсе деген тілек білдіргем. Ол өтінішімді Айбек мырза ескерусіз қалдырмады. Аз да болса, бірер мәрте мектептер мен ауылдық кітапханаларда іс-шаралар өткізілді. Соған байланысты Қонысбаев Айбек мырзаға және кітапханашы апайларым мен замандастарыма алғыс айтқым келеді! 1. Ауыз әдебиеті үлгілерін жинаушы, Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті-нің профессоры (2003). Қазақстан Жазушылар, Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі. (13.2.1943, Қызылорда облысы, Жалағаш ауданы, Жаңаталап ауылы)-ның тумасы Тынышбек Майлыбайұлы Дайрабай ағамыздың Ұлбике Жанкелдіқызы жайлы жазған «ҰЛБИКЕ АҚЫН ӨМIРIНЕН БIРЕР СЫР» атты мақаласы:
2. Қазақстанның құрметті журналисі, мәдениет қайраткері Өтеген Жаппархан ағамыздың «Қазақ әдебиеті» газетіне 2017-жылы басылып шыққан «Ұлбике ақын ұмыт болмауы тиіс» атты көлемді мақаласы:
3. Қызылорда облысы, Тереңөзек ауданында дүниеге келген, ҚазМУ-ің заң факултетін бітірген, прокуратура органында, кейін Ұлттық қауіпсіздік комитетінде қызмет атқарған, запастағы полковник, Қызылорда облысының әкімдігінде бөлім меңгерушісі, облыстық тәртіптік Кеңестің төрағасы, Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі Бәкірұлы Әмірхан ағамыздың «Ұлбике ақын ұлықталуы керек» атты мақаласы:
4. Мейрамбек Төлепберген ағамыздың «Ұлы поэзияның ақ періштесі» атты мақаласы:
5. Ұлбике мен Таспақожа:
6. Бейнебаянның түпұсқасын «Тарих толқыны» арнасынан көре аласыздар:    • Видео   7. «Abai TV» арнасындағы Ұлбке ақын жайлы қысқаша бейнебаян:    • Тарихи тұлғалар. Ұлбике