VIDEO
Хайлаас (Ulmus pumila) модны танилцуулга Хайлаас мод нь Монгол орны хуурай, хүйтэн уур амьсгалд хамгийн сайн зохицсон навчит моддын нэг юм. Энэ мод нь хурдан ургалттай, хуурайшилт, салхи, тоосжилтод маш тэсвэртэй тул ойн нөхөн сэргээлт, хот тохижуулалт, салхины хамгаалалтын зурвас байгуулахад өргөн ашиглагддаг. ________________________________________ 1. Хайлаас модны ерөнхий мэдээлэл 🔹 Шинж чанар: Навчит, олон наст мод 🔹 Гэр бүл: Ulmaceae 🔹 Өндөр: 10-20 метр 🔹 Насжилт: 100 гаруй жил 🔹 Навч: Жижиг, зууван хэлбэртэй, үзүүр хэсэг нь шовх 🔹 Иш, холтос: Залуу мөчир нь гөлгөр, хөгширөх тусам ховхорч, барзгар холтостой болдог 🔹 Үр жимс: Хаврын улиралд жижиг, далавчлаг үр үүсгэнэ 🔹 Цэцэглэлт: 4-5 дугаар сард ягаавтар, ногоон өнгийн жижиг цэцэг гаргана ________________________________________ 2. Түүх, тархалт 🌍 Байгалийн тархац: • Монгол, Хятад, ОХУ-ын Өвөр Байгал, Казахстан, Төв Ази • Хуурай хээр, тал хөндийн бүсэд ургана 🏛 Түүхэн хэрэглээ: • Монголчууд эртнээс гэрийн мод, тэрэгний дугуй, хашаа, барилгын хийцэд ашиглаж ирсэн • Өрнөдийн орнуудад хайлаасыг замын дагуу, гудамжинд, цэцэрлэгт хүрээлэнд өргөн ашигладаг • Хятадад эмчилгээний зориулалтаар ашигладаг ________________________________________ 3. Хайлаас мод үржүүлэх аргачлал ✅ 3.1. Үрээр үржүүлэх (Байгалийн нөхөн сэргээлтэд түгээмэл арга) Давуу тал: Хурдан үрждэг, байгальд дасан зохицох чадвар өндөр 🔹 Үрийг 5-6 дугаар сард хураана 🔹 Сэрүүн, хуурай газар хадгалж, намар эсвэл хавар тарихад тохиромжтой 🔹 Хөрсөнд 1-2 см гүнд булж, тогтмол усалгаа хийнэ 🔹 2-3 долоо хоногийн дотор соёолж эхэлнэ ✅ 3.2. Үндэсний нахиагаар үрслүүлэх (Хамгийн баталгаатай арга) Давуу тал: Амьдрах чадвар өндөр, хурдан ургадаг 🔹 Хөгшин модны үндсээс гарсан залуу нахиаг тусгаарлан авна 🔹 20-30 см урттай үндэслэг ишийг ухаж, тусгай газарт суулгана 🔹 Нэг жилийн дотор шинэ үндэс нь хүчтэй ургана ✅ 3.3. Мөчрөөр үрслүүлэх (Хурдан хугацаанд үржүүлэх арга) Давуу тал: Түргэн ургалттай, шинэ хөрсөнд амархан дасдаг 🔹 30-40 см урттай мөчир авч, 2-3 хоног усанд байлгана 🔹 Шинэ үндэс үүссэний дараа газар суулгана 🔹 Суулгац ургах явцад байнга усалж, хамгаална ________________________________________ 4. Туршлага, судалгааны ажлууд 🔬 4.1. Монгол дахь судалгаанууд 📌 “Монгол орны ойн нөөц, нөхөн сэргээлт” (ШУА, Ойн хүрээлэн, 2021) • Хайлаасыг ойжуулалт, хот тохижуулалт, хөрсний элэгдлээс хамгаалахад өргөн ашиглах боломжтой гэж дүгнэсэн. • Ялангуяа Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт, Говь-Алтай зэрэг хуурай бүсэд салхинаас хамгаалах зурваст тохиромжтой. 📌 “Ойжуулалтын шилдэг аргачлал” (ХААИС, 2023) • Хайлаасны үрээр үржүүлэх нь хамгийн үр дүнтэй, шилмүүст модтой харьцуулахад ургах хугацаа богино. • Хөрсний гүн 60-80 см байх шаардлагатай. 🌱 4.2. Гадаад орнууд дахь судалгаа 📌 “The Role of Ulmus Pumila in Urban Forestry” (European Forestry Journal, 2020) • Хайлаас мод нь агаарын бохирдол шүүж, хөрсний элэгдэл багасгах чадвартай болохыг баталсан. 📌 “Drought Resistance of Ulmus Pumila” (Chinese Botanical Studies, 2019) • Энэхүү судалгаагаар хайлаас мод хуурайшилт, ган гачигт хамгийн тэсвэртэй модны нэг болохыг нотолсон. ________________________________________ 5. Хайлаас мод тарих үеийн анхаарах зүйлс ✅ Хөрсний шаардлага: Элсэрхэг, шаварлаг, шим тэжээлтэй хөрс тохиромжтой ✅ Гэрэлтүүлэг: Наранд дуртай, сүүдэрт сайн ургахгүй ✅ Усалгаа: 7-10 хоног тутамд тогтмол услах ✅ Өвлийн бэлтгэл: Эхний 2 жил суулгацыг өвөл хамгаалах нь чухал ________________________________________ 6. Хайлаас модны ач холбогдол 🌱 Экологийн ач холбогдол ✅ Агаарын бохирдлыг шүүж, хүчилтөрөгч ялгаруулна ✅ Хөрсний эвдрэлээс хамгаална ✅ Салхины хамгаалалт болно 🏡 Хот тохижуулалт, ногоон байгууламжид ✅ Хотын цэцэрлэгт хүрээлэн, гудамж, орон сууцны хороололд тохиромжтой ✅ Тоосжилтыг багасгаж, дулааныг шингээнэ 💡 Эдийн засгийн ач холбогдол ✅ Барилга, мужааны ажилд ашигладаг ✅ Эмчилгээний зориулалттай ________________________________________ 📌 Дүгнэлт 🌿 Хайлаас мод нь Монгол орны хуурай уур амьсгалд хамгийн сайн дасан зохицсон модны нэг юм. 🌿 Хурдан ургалттай, хөрсний элэгдлээс хамгаалдаг, агаар шүүж, хот тохижуулалтад онцгой ач холбогдолтой. 🌿 Үрээр, үндэсний түрсээр, мөчрөөр үржүүлж болох ба ойн нөхөн сэргээлт, хотын ногоон байгууламжид өргөн ашиглаж байна.
