"Жас қалам". Әнін жазған Төлеубек Жақыпбаев. Орындайтын Қайырболат Бейсекенов

ҚАЙЫРБОЛАТ БЕЙСЕКЕНОВ. "БІР ӘННІҢ ТАРИХЫ". Гитарамен құйқылжытып,көңілге түрлі ой салып,қоңыр дауысымен әдемі әуезді әндерді нақышына келтіре келістіре орындайтын Қарағандылық әнші Қорабай Есеновты көзі қарақты, көкірегі ояу, ән-күйден хабары бар жандардың бәрі тегіс білетін болар.Ол тек әнші ғана емес, әуесқой сазгер де екен.Мәселен оның "Қоштасу, Жалғыз аққу "-деген әндері халық арасына кеңінен тараған.Талай дүркіреген тойларда, айтулы бас қосуларда жиі айтылатын әндердің қатарында.Деседе Қорабайды елдің сүйікті әншісіне айналдырған, атын шығарған атақты әні "Жас қалам"екені даусыз.Оны кейінгі жас буын әншілер де жиі орындап жүр.Өкінішке орай осы күні өмірден озған талантты әнші Сейіл Аяғановтың орындау шеберлігі ерекше еді.Кім орындамасын, қай жерде айтылмасын "Жас қалам"әнін Қорабай Есеновтың әні деп хабарланып жүр.Мен осы әнді ең алғаш естігеннен ақ таныс ән, белгілі әуен екенін аңғарып,етене білетіндей болып,бірақ басқаша айтылатын сяқты еді-ау, апрай қайдан естіп едім деп санамда қанша жаңғыртсамда,жанымды жегідей жесемде ойыма оралмай дал болатынмын. Түйсігім алдамапты.Осы жұмбақтың шешімі ақыры ойламаған жерден табылды.Бір күні жата жастана қабырғалы қаламгер, классик, Қазақстанның халық жазушысы Қабдеш Жұмаділов ағамыздың автобиографялық "Таңғажайып дүние"атты кітабын бар дүниені ұмытып беріле оқып жатқанмын. Естеліктің бір тұсына келгенде әңгіме осы біз сөз қылып отырған "Жас қалам"әніне байланысты болып өріліпті. Тап сол кезде қайдан естігенім сап етіп есіме түсе кетті. Жетпісінші жылдардың соңы мен сексенінші жылдардың басында Мақаншының орталық саябағының дәл төрінде қасқайып тир тұратын.Бұл өзі ауыл тұрғындарының қысы-жазы қолдары қалт еткенде жиналып алып, қауқылдасып қаумдасып, мылтық атып уақыт өткізетін тамаша бір мекеніне айналғалы қашан.Ер жеткен жігіт, бойжеткен қыздар топтасып, топырлап клубтағы би кешінің басталуын күтіп кеш түссе болды жағалап осы тирдан шықпайтын.Елеулеп елірген жігіттер өңеші жыртылғанша өзеуреп, сылық-сылық күліп, былық-былық басқан ару қыздардың алдында мергендіктерін паш етіп мақтанып ,масаттанып қалудың оңтайлы сәті де дәл осы тұс.Бәз бір оң-солын енді таный бастаған бозбала жеткіншек жүгірмектер тирдің дәл кіре беріс есігінің алдына жиналып алып,өткен-кеткенді сөзбен шалып,қалжыңмен қағытып, өздерінің ержетіп жігіт болғанын қыздарға дәлелдегендей көк түтінді бұрқыратып аузы-мұрынынан шығарып,үрлеп дөңгелек шеңбер жасап,өзді-өзді мәз болысатын.Қою қараңғылық түсседе маңайдың бәрі прожектор жарығымен жап-жарық болып тұратын.Тирдің қожайыны Николай деген орыс шал.Жұрттың бәрі оны "дяд Коля"- дейді.Ағаштан қыйып салған қоржын тамы ауылды қақ жарып тұрған үлкен күре жолдағы орталық көшенің қарсы жақ бетінде.Өзі соғысқа қатысқан майдангер, бойы ортадан жоғары, сылыңғыр келген, басынан қысы-жазы тастамайтын етегі кең сұр қалпағы бар.Сөзге сараң,жиналған жұртты қылдан тайдырмай дөрекілігі мен боғауыз балағаттауына жол бермейтін қатал. Әрі өз існе тянақты,мығым өзгеге өзін сыйлата білетін кісі.Сол дядя Коляның күндіз-түні айналасына ән шашып, жұрттың бәрін шақырып өзіне баурап, бір тынбай сарнап тұратын патефоны бар.Дауысы түстік жерге жететін дыбыс қатайтқыш калонкаларынан құйылған әндер ауылды әсерлі әуезге бөлеп тұратын.Тұрағы қалың қазақ іші болсада қоятын әндері тек орыс тілінде.Қанша жыл қазақтың ішінде тұрып, қазақтың тілін мүлде білмейтін ол оған тіпті айылын да жимайды.Өйткені билеп төстеп тұрған ақ дегені алғыс, қара дегені қарғыс өкімет басындағылардың кімдер екенін жақсы біледі.Сондықтанда жүрген жерлерінде өздерінің әндерін бақыртып қойып, мәдениеттерін дәріптеуі сендердің қожайндарың біз дегенді айтқызбай білдіртіп, айнытпай танытуы еді.Жергілікті халықты сыйлап, қазақтың бір әнін қояйын-ау деген ой оның қаперіне де кірмейді.Қалай болғанда да Мақаншылық тұрғындар орыстың құйқылжыған әндерін сол тирдан естіп білдік.Және шалдың сүйікті әндері сол ма, әлде айналдыратын пластинкасы жалғыз біреу ме, тыңдай-тыңдай сөздері санамызда жатталып қалғаны сондай,талай жыл өтседе кейбір сөзідері жадымда әлі күнге дейін сақталып қалыпты. Сол кезде күнде тыңдайтын "Увезу тебя я в тундру,Ей да ей да камушки,золотого цвета,Сорвала я цветок полевой"-деген әндерді естісем болды Мақаншы,саябақтағы тир, жастық желең шағым есіме түсіп өткен өміріме саяхаттап барып қайтқандай сағынышты бір күйге түсем.Жә енді ақырын аяаңдап Қабдеш ағамыздың естелігіне келейік. Түпнұсқасы дәл қәзір қолымда жоқ, қолды болып кеткелі қашан,бірақ есімде анық қалған мағнасы бойынша естелік романында Қабдеш ағамыз былай деп жазыпты : - Осы күні гитараға қосып әлде біреудің "Жас қалам "әнін шырқап жүргенін құлағым шалады. Және ол осы әнді өзі шығарған авторы ретінде айтып жүргенге ұқсайды. Соның ізін шалып орындап жүрген өзге жас әншілер де әннің авторы ретінде соған сілтеме жасайтын көрінеді. Ал шындығы солай ма еді?..